มารู้จัก Ratio ของเกียร์กันดีกว่า

 ปัญหาที่มีมาคู่กันตลอด สำหรับคนขี่จักรยานมีเกียร์ เนื่องจากขี่ไปซักพักแล้วอยากจะอัพโน่นนี่ จนถึงอัพเกรดระบบเกียร์ ซึ่งเกียร์ก็มีส่วนประกอบหลัก ๆ ไม่กี่อย่าง คือ ชิพเตอร์ ตีนผี เฟือง โซ่ และสับจาน แต่ที่ถามกันมากสุดคือ ตีนผีอันนี้ ใช้กับอันนั้นได้มั๊ย ตีนผี 9 สปีด ใช้กับ 8 ได้มั๊ย ตีนผี 10 สปีด ใช้กับ 9 ได้มั๊ย  ผมก็เลยรวบรวม เอาวิธีคิดมาให้ทราบกัน ว่า ทำไมตีนผีต่างสปีดบางตัวถึงใช้กันได้ และบางตัวก็ใช้กันไม่ได้ 

เพื่อความตรงประเด็น และง่ายในการอธิบาย บทความนี้จึงเน้นไปที่ การทำงานของ ชิพเตอร์ (shifter) และ ตีนผี (rear derilleur) เป็นหลักนะครับ 

อย่างที่เราทราบกัน การทำงานของตีนผี คือการโยกแนวโซ่ เข้าออก ให้โซ่ปีนไปเฟืองขนาดต่าง ๆ กัน เพื่อนอัตราทดที่ต่างกัน และในคราวเดียวกันก็เป็นตัวเก็บโซ่ ไม่ให้โซ่หย่อนอีกด้วย 

ตีนผี Sram Gx Eagle 12 สปีด

ตีนผี Shimano SLX 12 สปีด

ในรถจักรยานที่เราใช้ แต่ละคันจะใช้จำนวนเกียร์ที่ต่างกัน ในที่นี้เพือความง่ายในการเปรียบเทียบ ขอนำแต่ด้านหลังอย่างเดียวนะครับ เช่น ระบบเกียร์ 10 สปีด หมายถึง ใช้เฟืองหลัง 10 ชั้น ส่วนหน้าจะเป็น 1ใบ 2ใบ หรือ 3 ใบ ไม่เอามาคิดนะครับ ไม่งั้นจะซื่อความหมายกันยาก และเดี่ยวจะเข้าใจผิดไปกันใหญ่ เพราะยังมีเพื่อน ๆ หลายคน เข้าใจว่า 21 สปีด(3x7) ต้องดีกว่า 12 สปีด (1x12 ) เพราะเกียร์เยอะกว่า เอาตรง ๆ ไม่มีอะไรดีกว่าครับ แต่ละอันมีข้อดีข้อเสียต่างกัน แต่ก็ต้องยอมรับว่า ของใหม้ (12 สปีด) มาทีหลังก็มักจะพัฒนา ลดจุดด้วยของเกียร์ยุกเก่า ๆ (3x7 , 3x8, ฯลฯ)ไปได้ส่วนนึง  

ชิพเตอร์ Shimano SlX m6100 12 สปีด

ปูพื้นกันพอสมควรแล้ว เข้าเรื่องเลยดีกว่า เอาแบบรวบรัดเลย คือ การทำงานของตีนผี จะมาจากการดึงของสายเคเบิลจากชิพเตอร์ และระยะที่ตีนผีต้องการเคลื่อนที่เพื่อนเปลี่ยนเกียร์ ก็ต้องตามระยะของเฟืองหลัง  ดังนั้น สิ่งที่ต้องการคือ กด 1 คลิ๊กที่ชิพเตอร์ สายเคเบิลจะถูกดึงไปเท่าไหร่ก็แล้วแต่ แต่ตีนผีต้องเคลื่อนที่โยกแนวโซ่ให้ไปปีนอีกเฟืองนึงได้ 

ดังนั้นตัวแปรงานนี้จึงตกไปอยู่ที่ 2 ส่วน คือ ระยะดึงเคเบิลของชิพเตอร์ และ อัตราทด (Ratio) ของตีนผี 
ระยะดึงเคเบิลของชิพเตอร์ - ง่ายมาก มันดึงเท่าไหร่ ก็เท่านั้น เช่น 1 คลิก ชิพเตอร์ดึงสายเข้า 1 มิล หรือ 1 คลิก ชิพเตอร์ ดึงสายเข้า 2 เป็น เป็นต้น
อัตราทดของตีนผี (Rear Derailleur Ratio) - คือระยะการเคลื่อนที่ของตีนผี เมื่อสายดึง 1 หน่วย  เช่น ถ้าตีนผีมีอัตราทด 1:1 จะเท่ากับว่า ชิพเตอร์ ดึงสาย 1 มิล ตีนผีก็เคลื่อนตัว 1 มิลลิเมตร เช่นกัน  หรือ ถ้าตีนผีมีอัตราทด 2:1 จะเท่ากับว่า ชิพเตอร์ดึงสายเคเบิล 1 มิล ตีนผีก็จะเคลื่อนตัว 2 มิล  

ดังนั้นคิดง่าย ๆ เลย อะไรใช้กันได้ มันควรจะต้อง Ratio เท่ากันนั่นเอง อันนี้ยังไมคิดตีนผีขาสั้น ขายาว ที่ความสามารถในการเก็บโซ่ต่างกันนะครับ เอาแบบพื้นฐานก่อนกว่า อะไรที่ทำให้ตีนผีต่างสปีดกันใช้กันได้ และใช้กันไม่ได้ แค่นี้ก่อน 

ทีนี้มาดูข้อมูลกันเลยดีกว่าครับว่า เสือภูเขา (mtb) ที่เรา ๆ ใช้กันอยู่ ทั้ง 2 ค่าย Sram และ Shimano แต่ละสปีด มี ratio เท่าไหร่กัน

ratio ตีนผี mountain bike

 -ดูจากตาราง ratio ของตีนผี คงหายสงสัยกันแล้วใช้มั๊ยครับว่า อะไรใช้กันได้ หรือไม่ได้ แน่นอนกว่า shimano  ตั้งแต่ 6,7,8,9 สปีด ใช้ratio เดียวกัน ตีนผีมันจึงใช้สับกันได้ อัพเกรดหากันได้ โดยไม่ต้องเปลี่ยนชิพเตอร์ตาม เช่น ถ้าเราใช้ 8 สปีดshimano อยู่ เราเปลี่ยนตีนผีของ 9 สปีดมาลงได้เลย โดยยังใช้ 8 สปีดเหมือนเดิม แต่สิ่งที่ได้คือความกระชับของตีนผี 9 สปีด ที่มักจะดีทำงานดีกว่าตัว8 สปีด 
 -ส่วน sram 7,8,9 ก็ใช้กันเองในค่ายได้เช่นกัน แต่ sram และ shimano ใน 7,8,9 สปีด ใช้ข้ามค่ายกันไม่ได้นะครับผม 

 -พอมาเป็นยุก 10 สปีด แน่นอนว่า ไม่มีใครใช้กันได้เลย ต้องของใครของมัน
 -สำหรับ 11 และ 12 สปีด ในค่ายเดียวกัน ใช้กันได้เลย และเหมาะมากสำหรับคนใช้ sram 11 สปีดที่อยากจะอัพเฟืองหลังจากเดิม 10-42 ไปให้ใหญ่กว่านี้ เป็น 11-50 หรือ 10-50 ก็สามารถเปลี่ยนตีนผี 12 สปีด ที่ยาวกว่ามาใส่ได้เลย หรือ อยากไป 12 แต่ทะยอยอัพ ก็ซื้อตีนผีมาใส่รอไปพลาง ๆ ก่อน ค่อย ๆ อัพเกรดไปทีละชิ้นได้ หรือ ตีนผี 11 พังพอดี ก็ซื้อ 12 มาใส่เลย เพราะราคาแทบจะเท่ากัน เอาไว้เผือวันหน้าอัพเกรดไป 12 จะได้ไม่ต้องโดนเยอะ

 -และที่น่าสนใจมาก เพราะเป็นครั้งแรก ที่ shimano และ sram ใช้อัตราทดใกล้เคียงกันมากที่ 11 และ 12 สปีด แต่ก็ไม่ตรงกันเป๊ะ เพราะ shimano 1:1 ส่วน sram 1:12 มันตรงกันที่ทศนิยม ตัวที่ 2 ซื่งผมคำนวนดุแล้ว แทบไม่มีผลเลย เพราะตัวอย่าง ถ้าคิดจาก 11 สปีด shimano ระยะดึงที่ 3.6มิลต่อคลิก ถ้าใช้ตีนผีsram  กดชิพเตอร์shimano 1 คลิก ตีนผีจะเคลื่อน 4.032 มิล ในขณะถ้าใช้ตีนผีshimano จะเคลื่อนที่ 3.96  ซึ่งต่างกันเพียง 0.072มิลลิเมตร ต่อคลิก และ คิดเต็ม ๆ 10 คลิก จะต่างกันเพียง 0.72 มิลลิเมตร ไม่ถึง 1 มิลด้วยซ้ำ ในการคลิกสุดเกียร์ เกียร์ เล็กสุด ไปใหญ่สุด  และพอไปลองเทสของจริง ทั้งของตัวเอง(สั้น ๆ ) เพือน ๆ ที่สวนใหญ่ ใช้มือsram แ่ต่ใช้ตีนชิมาโน่(ตีนผีsramที่ติดรถมาพัง)  เพราะถูกและดีกว่า(เบากว่าในราคาระดับเดียวกัน) กันหลายคัน ใช้ได้เลย เข้าได้ทุกเกียร์ สมูท แต่ก็ต้องมีset ระยะต่างกันนิดหนอ่ย และตั้งเกียร์ปกติ ไม่ใช่จับใส่แล้วได้เลย กรณีนี้ถือว่าไว้เป็นทางเลือกให้เพื่อน ๆ ก็แล้วกันนะครับ 

สุดท้ายไหนๆ ก็หาข้อมูลเสือภูเขามาแล้ว ก็เอาของ เสือหมอบมาฝากด้วย แต่คงไม่พูดถึงอะไรมากนะครับ ดูที่ ratio กันเองเลย ว่าอะไรใช้กันได้หรือไม่ได้ 

ratio ตีนผี Road bike

 - ข้อสั่งเกตุ ถึงว่าซิ เสือหมอบ sram 11 บางคัน ใช้ตีนผี 10สปีดของmtb มาใส่กับเฟือง 11-42 แบบไม่ต้องต่อ road link ได้เลย 

 - shimano เกียร์ สำหรับรถหมอบ ใช้กันได้ตั้งแต่ 6,7,8,9,10 เลย ดีจัง

road link 

น่าจะครบท้้งหมดเกี่ยวกัน ratio ตีนผีแล้วนะครับ หวังว่าคงไม่ต้องเถียงกันว่า อะไรใช้กันได้ อะไรใช้กันไม่ได้ แต่สุดท้ายก็คงต้องไปลองกันเองนะครับ ผมก็แค่เอาแนวทางมาบอกกัน อ่านมาถึงตรงนี้ก็อย่าลืมเขาไปเยี่ยมชมช่องยูทู๊ป bikeday กันบ้างนะครับ ยิ่งติดตามด้วยจะขอบพระคุณมาก  หรือมีคำถามเพิ่มเติมเข้าไป inbox ที่facepace เพจ bikeday ได้เช่นกัน ขี่จักรยานให้สนุกปลอดภัยนะครับทุกคน 

ข้อมูลจาก : http://blog.artscyclery.com/science-behind-the-magic/science-behind-the-magic-drivetrain-compatibility/